Çünkü dünyanın dört bir yanında öğretmenler alkışlarla hatırlanırken aynı anda yoksullukla, işsizlikle, güvencesizlikle ve değersizleştirilmiş bir meslek kimliğiyle yaşamaya zorlanıyor.

Türkiye’nin Öğretmen Manzarası

Türkiye’de tablo oldukça çarpıcı. Resmi verilere göre bugün 700 bini aşkın öğretmen adayı atama bekliyor. Üniversiteyi dereceyle bitiren, yıllarını sınavlara adayan gençler, “atanamayan öğretmen” adıyla bir istatistiğe dönüşüyor. Kimisi geçimini sağlamak için pazarda tezgâh açıyor, kimisi inşaatlarda çalışıyor. Ve maalesef, ekonomik ve psikolojik bunalım sonucu yaşamına son veren öğretmen adaylarının haberleri ülkenin hafızasında kara bir leke olarak yer ediyor.

Atanabilen öğretmenler için de tablo farklı değil.

• Ortalama maaşları, OECD ülkeleri arasında en düşük seviyelerden birinde. OECD’nin 2023 raporuna göre Türkiye’de bir öğretmenin yıllık geliri, Avrupa ortalamasının yarısından bile az.
• Sınıf mevcutları kalabalık; kimi öğretmen 40-50 öğrenciyle baş başa bırakılıyor.
• Geçim derdi yüzünden özel ders koşturan, ikinci iş yapan, hatta taksicilik yapan öğretmen sayısı artıyor.
• Özel okullarda çalışanlar ise çoğunlukla düşük ücret, sigortasız çalışma ve mobbing gerçeğiyle yüzleşiyor.

Dünyada Öğretmen Gerçeği

Sorun yalnızca Türkiye’ye özgü değil.

• Afrika’da pek çok öğretmen açlık sınırının altında maaş alıyor, çatışma bölgelerinde hayatta kalma mücadelesi veriyor.
• Latin Amerika’da sendikasız, güvencesiz, düşük ücretli eğitim emekçileri sık sık sokaklarda hak arıyor.
• Avrupa’da bile neoliberal politikalar öğretmenleri “performans memuru”na çeviriyor; ders başına ücretlendirilen, sürekli ölçülen, sayılarla değerlendirilen bir meslek kimliği dayatılıyor.
• Buna karşılık Finlandiya, Güney Kore gibi ülkelerde öğretmenlik hâlâ en saygın mesleklerden biri. Öğretmen maaşları ortalamanın üzerinde, toplumsal prestiji yüksek. Bu ülkelerin eğitim başarıları da tesadüf değil.

Sorunların Ortak Adı: Değersizleştirme

Türkiye’de ve dünyada tablo farklı gibi görünse de özünde aynı: Öğretmenlik, iktidarların gözünde bir “tasarruf kalemi”, piyasaların gözünde “ucuz iş gücü”, toplumun gözünde ise giderek “saygınlığını yitiren” bir meslek haline getiriliyor.

Oysa öğretmeni değersizleştiren bir ülke, kendi geleceğini de değersizleştirir. Öğretmenin itibarı, öğrencinin geleceğiyle doğru orantılıdır.

Gerçek Kutlama İçin Gerekenler

5 Ekim, çiçek verilerek, billboardlara süslü cümleler yazılarak kutlanacak bir gün değil. Ancak somut adımlarla anlam kazanabilir:

• Atama bekleyen öğretmenlerin önü açılmalı, liyakat esas alınmalı.
• Eğitim bütçesi güçlendirilmeli, öğretmen maaşları insanca yaşamaya yetecek düzeye çıkarılmalı.
• Özel okullarda kölelik düzeni kaldırılmalı, tüm öğretmenler eşit haklara sahip olmalı.
• Sendikal örgütlenme özgürlüğü güvence altına alınmalı.
• Eğitim politikalarında öğretmenin sesi ve fikri mutlaka dikkate alınmalı.

Bugün 5 Ekim. Kutlama değil, hesap sorma günü olmalı. Çünkü öğretmen yalnızca bir meslek grubu değil; toplumsal hafızanın, ortak geleceğin, özgür düşüncenin taşıyıcısıdır.

Öğretmeni yalnız bırakan bir toplum, aslında çocuklarını da geleceksiz bırakır. Çünkü aslında öğretmenler günü yok; öğretmenlerin hak ettiği geleceği kurma iradesi var ya da yok.